سیده زهرا سید شریفی – دانشجوی کارشناسی مهندسی عمران دانشگاه شهید بهشتی
بررسی وضعیت بهره وری آب در کشاورزی استان آذربایجان شرقی
آب از دیرباز مهمترین عامل توسعه به خصوص توسعه بخش کشاورزی در جهان بوده است. انسان ها در دوران اولیه زندگی، نزدیک رودخانه ها و منابع آب تجمع کرده و آب مورد نیاز فعالیت های کشاورزی، که می توان آن را نخستین دخالت بشر در طبیعت دانست، از منابع آب رودخانه ها و چشمه ها تأمین می کردند. هر چند منابع آب موجود در کره زمین زیاد است، اما 96,5 در صد این منابع شور و متعلق به آب اقیانوس ها است. مقدار بسیار محدودی آب شیرین سطحی و زیرزمینی به طور مستقیم از سوی انسان مورد استفاده قرار می گیرد.
بسیاری از نقاط جهان با کمبود فزاینده آب روبرو می باشند. با محدود شدن منابع آب در جهان موضوع تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز جمعیت فزاینده جهان با همین مقدار محدود آب از اولویت ویژه ای برخوردار شده است. پایین بودن بهره وری آب در بسیاری از کشورهای جهان فشار کمبود آب و کم آبی را هر چه بیشتر نمایان تر و پیچیده تر می کند.
سهم ایران از منابع آب شیرین جهان تنها0,3 درصد است. به گزارش بانک جهانی متوسط بارش سالیانه در ایران 228 میلی متر، در آذربایجان شرقی(تبریز) 285 میلی متر و در حوضه دریاچه ارومیه 271 میلی متر بوده و جزو مناطق کم بارش محسوب می شود. استان آذربایجان شرقی در شمال غرب کشور واقع شده که به دلیل وضعیت خاص توپوگرافی از تغییرات اقلیمی متفاوتی برخوردار است. این استان در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای نیمه خشک سرد و در مناطق جلگه ای دارای اقلیم نیمه خشک معتدل می باشد. بر خلاف تصور مردم، استان آذربایجان شرقی منطقه پر آب و معتدل نیست. این استان در منطقه خشک و نیمه خشک کشورمان واقع شده و جزو استان های کم بارش به شمار می رود.
بر اساس برآوردهای به عمل آمده توسط وزارت نیرو، متوسط میزان مصرف آب شیرین در ایران در بخش های شهری، صنعتی و کشاورزی به ترتیب برابر 7، 1 و 92 درصد می باشد. بخش کشاورزی یکی از مهمترین بخش های اقتصادی کشور است. بخش کشاورزی یکی از مهم ترین بخشهای اقتصادی کشور است. تخصیص این مقدار از آب به بخش کشاورزی بیانگر وابستگی شدید اقتصاد کشور به بخش کشاورزی است. بخش کشاورزی نسبت به بخش های صنعتی و خدمات ارزش افزوده کمتری دارد توسعه بی رویه سطح زیر کشت باعث ایجاد تنش در منابع آب، خاک و محیط زیست می گردد. یکی از نتایج منفی توسعه بی رویه کشاورزی و احداث سدها جهت تامین آب این بخش خشک شدن دریاچه ارومیه در سال ای اخیر است. این در حالی است که متوسط جهانی مصرف آب در بخش کشاورزی حدود 70 درصد می باشد.
هم چنین متوسط عملکرد تولید محصولات کشاورزی کشور ما چندان رضایت بخش نیست و بهره وری در قیاس با سایر کشورها پایین است. در ایران برای تولید یک کیلوگرم محصول حدود 2000 لیتر آب مصرف می شود، در حالی که در کشورهای در حال توسعه برای تولید همین مقدار محصول حدود 1300 لیتر آب به مصرف می رسد. با توجه به مشکلات موجود در بخش آب و بحران پیش رو هدف از این یادداشت بررسی عوامل تشدید کننده وضعیت نامناسب بهره وری آب کشاورزی در استان آذربایجان شرقی است.
برای دریافت متن کامل کلیک کنید. (متن کامل)
