نقش عوامل انسانی در تغییرات بستر رودخانه ها و تبعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن

محمد شهبازی بیله سوار، کارشناس ارشد سازه های آبی

دیباچه

تجاوز انسان­ها به حدود بستر و حریم رودخانه­ ها عموماً باعث ایجاد تغییرات گسترده در ریخت و وضعیت هندسی رودخانه­ ها شده و به دنبال این تغییرات در هنگام وقوع سیلاب­ها، جریانات سیلابی از مجرای رودخانه خارج شده و اراضی اطراف آن را در بر می­گیرد. این حادثه به طور معمول سبب بروز مسائل و مشکلاتی می­گردد که تبعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن گاهاً تا مدت­ها قابل لمس است. این یادداشت با هدف بررسی نقش عوامل انسانی و توصیه به حفاظت از رودخانه ­ها، مسیل­ها و پرهیز از هر گونه تغییرات انسانی در آن­ها به رشته تحریر در آمده است.

آب به عنوان یکی از اصلی­ترین عوامل در گسترش تمدن انسان­ها نقش­ آفرینی نموده است. مصداق این سخن را می­توان در تلاش بشر برای استفاده بهینه از آب و افزایش راندمان کاربرد آن در طول تاریخ مشاهده کرد. با گذر زمان و افزایش دانش انسان­ها، استفاده از آب نه تنها برای شرب، کشاورزی و دامداری که تدریجاً جهت بهره گیری از نیرو محرکه آن برای به گردش در آوردن چرخ صنایع مختلف افزایش یافت. با ورود آب به عنوان ماده اولیه­ای مهم و تأثیرگذار در پیشبرد اهداف صنعتی ارزش اقتصادی، سیاسی و استراتژیک آب ملموس ­تر نیز گردید. در این میان رودخانه­ ها به دلیل دسترسی آسان، هزینه­ های اندک برای ایجاد تغییرات دلخواه و سهولت بهره ­برداری، از محبوب­ترین منابع آبی موجود برای استفاده­ های نسل بشر بوده ­اند.

رودخانه­ ها سامانه ­های زنده، طبیعی و بسیار پیچیده­ ای هستند که در مقابل کوچکترین تغییرات واکنش­های بزرگی از خود به نمایش می­گذارند. حال اگر ایجاد تغییرات در رودخانه­ ها به صورت علمی و با انجام محاسبات و بررسی های کافی صورت نگیرد، عموماً پیامدهای خوشایندی برای آینده این تغییرات قابل تصور نیست. یکی از مشخص­ترین نتایج منفی ایجاد تغییرات در این سامانه­ ها وقوع سیلاب­های مخربی است که علاوه بر تخریب اراضی سیل­ گرفته و تحمیل ضررهای مالی، گاهاً خسارات جانی دلخراشی را نیز بر جای می­گذارند.

برای دریافت متن کامل کلیک کنید. (متن کامل)