نقش عوامل انسانی در تغییرات بستر رودخانه ها و تبعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن
محمد شهبازی بیله سوار، کارشناس ارشد سازه های آبی
دیباچه
تجاوز انسانها به حدود بستر و حریم رودخانه ها عموماً باعث ایجاد تغییرات گسترده در ریخت و وضعیت هندسی رودخانه ها شده و به دنبال این تغییرات در هنگام وقوع سیلابها، جریانات سیلابی از مجرای رودخانه خارج شده و اراضی اطراف آن را در بر میگیرد. این حادثه به طور معمول سبب بروز مسائل و مشکلاتی میگردد که تبعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن گاهاً تا مدتها قابل لمس است. این یادداشت با هدف بررسی نقش عوامل انسانی و توصیه به حفاظت از رودخانه ها، مسیلها و پرهیز از هر گونه تغییرات انسانی در آنها به رشته تحریر در آمده است.
آب به عنوان یکی از اصلیترین عوامل در گسترش تمدن انسانها نقش آفرینی نموده است. مصداق این سخن را میتوان در تلاش بشر برای استفاده بهینه از آب و افزایش راندمان کاربرد آن در طول تاریخ مشاهده کرد. با گذر زمان و افزایش دانش انسانها، استفاده از آب نه تنها برای شرب، کشاورزی و دامداری که تدریجاً جهت بهره گیری از نیرو محرکه آن برای به گردش در آوردن چرخ صنایع مختلف افزایش یافت. با ورود آب به عنوان ماده اولیهای مهم و تأثیرگذار در پیشبرد اهداف صنعتی ارزش اقتصادی، سیاسی و استراتژیک آب ملموس تر نیز گردید. در این میان رودخانه ها به دلیل دسترسی آسان، هزینه های اندک برای ایجاد تغییرات دلخواه و سهولت بهره برداری، از محبوبترین منابع آبی موجود برای استفاده های نسل بشر بوده اند.
رودخانه ها سامانه های زنده، طبیعی و بسیار پیچیده ای هستند که در مقابل کوچکترین تغییرات واکنشهای بزرگی از خود به نمایش میگذارند. حال اگر ایجاد تغییرات در رودخانه ها به صورت علمی و با انجام محاسبات و بررسی های کافی صورت نگیرد، عموماً پیامدهای خوشایندی برای آینده این تغییرات قابل تصور نیست. یکی از مشخصترین نتایج منفی ایجاد تغییرات در این سامانه ها وقوع سیلابهای مخربی است که علاوه بر تخریب اراضی سیل گرفته و تحمیل ضررهای مالی، گاهاً خسارات جانی دلخراشی را نیز بر جای میگذارند.
برای دریافت متن کامل کلیک کنید. (متن کامل)